Araştırmacı Yazar Sema Çelik Yazdı; NEDEN FAKİRİZ?
Gazetemizin saygın ve kıymetli yazarlardan sayın Sema Çelik Yazdı. Neden Fakiriz okumadan geçmeyin sonra üzülürsünüz...
TÜİK 2023 Aralık ayı raporuna göre Van Türkiye’nin zenginlik sıralamasında ( il düzeyinde kişi başına düşen GSYH hesaplarına göre ) Sondan 3. Fakir il. Rapora göre Van ı takiben Ağrı ve Şanlıurfa illeri geliyor. Peki, Türkiye de otuz büyük şehirden biri olan, Çevre illerden sürekli göç alan, İran demir yolu bağlantısı bulunan, Doğubayazıt ve Saray sınır kapılarının merkezinde olan, oldukça Jeopolitik bir konumda bulunan Van’ın Türkiye’nin 3.Fakir ili olması çok üzücü değilmi? Öte yandan Med, Karduki, Guti, Haldi, Urartu gibi eski medeniyetlere ev sahipliği yapmış, 10 bin yıllık kalıntılarıyla; adaları, kaleleri, kiliseleri, şelaleleri ve eşsiz gölü ile Van büyük bir kültür mirası iken, neden ülkemizde 3.Fakir İl? Şüphesiz bunun onlarca sosyo-ekonomik nedeni sayılabilir. Ancak, hepsini iki önemli konu etrafında şekillendirmek mümkün: Yatırımların yetersizliği ve siyasi istikrarsızlık.
Öncelikle bir şehrin kalkınması için sanayileşme gereklidir. Sanayileşme ise en temelde teşviklerin artırılması, ucuz ve kolay hale getirilmesi ile olur. Ne yazık ki Van da birçok yatırımcı adayı teşviklerin maliyetinden dolayı sektöre katılamıyor. Diğer yandan yeterince güçlü birçok yatırımcı ise Van’ı adeta kaderine terk etmiş gibi. Türkiye’nin batısında ve yurt dışında birçok işletmeleri bulunan Vanlı güçlü ve başarılı iş insanlarının, vefa borcu olarak Van’a istihdam yaratacak iş alanları sunmaları hem şehrin sanayileşmesine hem de vatandaşın refahına katkı sunabilirdi. Burada Bitlisli EREN HOLDİNG sahibi Ahmet EREN i anmadan geçmek haksızlık olur. Eren’in yatırımı olan ve Bitlis te Aralık 2024 de tamamlanması planlanan İplik üretim tesisinin maliyeti 200 Milyon $. Tesisin Bitlis’teki istihdam sorununa ciddi bir katkısı olacağı kesin görünüyor. Zira yapının önünden geçerken etkilenmemek imkânsız. Bitlis Van’a göre yüz ölçümü ve nüfus bakımından daha küçük. Şehri şöyle bir gezince Ahmet EREN in kendi memleketine yaptığı yatırımları görebiliyoruz. Bitlis te yapılıyorsa Van’da neden yapılmasın?
Öte yandan devletin bölgede ve şehirde barış ve huzur ortamını sağlaması ve sürdürmesi yatırımları artıracaktır. Bu anlamda fakirsek; siyasetin rolü es geçilmemeli. Neticede kimse parasını kaybetme ihtimali olan yere yatırım yapmaz. Sosyal güven ortamı, yatırımları artırmaya kapı aralayacaktır.Ayrıca alt yapının güçlendirilmesi, sınır ticaretinin kolaylaştırılması, eğitim gibi başlıklar da şehirde ekonomik refahı artıracak diğer unsurlar.
Van’ın ekonomisinden söz ederken İranlı turistlere değinmemek haksızlık olur gibi geliyor. Kapıköy Sınır kapısından çoğunlukla yaz aylarında ve bayramlarda olmak üzere, yılın 12 ayında şehrimize gelen İranlı turistlerin ekonomik olarak şehre katkılarını yadsımamak gerekir diye düşünüyorum. Esnafın yüzünü güldürecek düzeyde alışveriş yapan İranlı turistler geldiğinde, otellerde doluluk oranı yüzde yüzü buluyor. Eğlence mekânlarındaki canlılıkta cabası. Öte yandan İranlı turistler Van halkının büyük bir kesiminde ciddi rahatsızlıklar uyandırıyor. Sebebi; kendi ülkelerinde ‘’Yasak’’ olan bazı şeylerin ( Başörtüsü, Alkol kullanımı gibi ) Van da serbest olması. Halkın bir kesimi, nispeten kapalı bir ananevi yapısı olan Van’ın kültürel erozyona uğrayacağı kaygısı taşıyor. Haklılar mı bilemiyorum. Dünya bu denli hızlı değişirken ( Van’ın özelinde ) faturayı gelen İranlı turistlere kesmek bana pek adil gelmiyor. Ben konuya biraz pragmatik yaklaşanlardanım. Bu kadar zor ekonomik koşullarda, hele Türkiye’de 3. Fakir il seçilmiş iken esnafın evine ekmek götürmesinde katkısı olan İranlı turistlerin Van’a daha çok gelmelerinde bence bir beis yok.
Hülasa edersek, yerel seçimlere doğru gün sayarken, Van’ın ekonomik fakirliği üzerinde tüm partilerin ciddi projeler sunması gerek. Seçimden sonra vaatlerin yerine getirileceğine ikna edilmek Van halkının hakkı. Öte yandan uzun yıllardır AB’ye üye olmak için bekleyen ülkemizin AB’nin tam üyelik ön koşullarından biri olan ‘’Bölgeler arası eşitsizliğin giderilmesi şartı’’ da bölgenin ve özelde Van’ın ekonomik kalkınmasının önemi konusunda oldukça bağlayıcı. Bunu hatırlatarak önümüzdeki dönemlerde neler olacak bekleyip göreceğiz.